Podstawowe zasady można znaleźć w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, wśród nich należy wymienić prawo Pracownika do:
- Pracy;
- Wynagrodzenia według ilości i jakości wykonanej pracy;
- Wypoczynku;
- Ochrony zdrowia oraz pomocy w razie choroby, lub niezdolności do pracy;
- Zrzeszania się w związki zawodowe.
Bazą wiedzy, która szczegółowiej określa prawa i obowiązki Pracownika jak i Pracodawcy jest ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks Pracy. Poniżej przedstawiam najważniejsze z nich:
Zasada wolności pracy – Zgodnie z nią każdy człowiek posiada prawo do swobodnie wybranej pracy. Nie znajdujemy przepisów w polskim prawie zabraniających wykonywania zawodu osobom mającym formalne uprawnienia.
Zasada swobody nawiązania stosunku pracy – Nawiązanie stosunku pracy, oraz warunki wynikające z niego to układ pomiędzy Pracodawcą i Pracownikiem, na który obie strony muszą wyrazić swobodną zgodę. Nikt nie może zmusić ani być zmuszonym do podjęcia tego kontraktu.
Zasada poszanowania godności osobistej i dóbr pracownika – Zgodnie z tą zasadą na każdym Pracodawcy spoczywa obowiązek poszanowania godności i innych dóbr osobistych pracownika, które precyzuje szczegółowo kodeks cywilny w art. 23. Są to m.in.: nazwisko, imię, wizerunek, zdrowie, wolność, swobodę sumienia, tajemnica korespondencji.
Zasada równego traktowania oraz zakazu dyskryminacji – Zasada określająca równość praw w zatrudnieniu szczególnie z rozróżnieniem na płeć danej osoby wykonującej identyczne obowiązki. Jakakolwiek dyskryminacja Pracownika bezpośrednia czy bezpośrednia w szczególności ze względu na płeć wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony, zatrudnienie w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy – jest niedopuszczalna.
Zasada odpłatności pracy – Pracownik ma prawo do godziwego wynagrodzenia za pracę. Ustawodawca nie rozwinął pojęcia „godziwości wynagrodzenia za pracę”. Co do zasady, płaca powinna być adekwatna do rodzaju i ilości wykonanej pracy, oraz posiadanych kwalifikacji. Ważnym jest fakt, iż pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia.
Zasada prawa do wypoczynku – Pracownik ma prawo do wypoczynku zgodnie z obowiązującymi przepisami. Pracownik podobnie jak w przypadku wynagrodzenia nie może zrzec się prawa do urlopu.
Zasada zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, oraz zaspokajania bytowych, socjalnych i kulturalnych potrzeb pracowników – Pracodawca jest zobowiązany zapewnić osobom u niego zatrudnionym bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, oraz stosownie do swoich możliwości i warunków zaspokoić bytowe, socjalne i kulturalne potrzeby pracowników.
Zasada ułatwiania pracownikom podnoszenia kwalifikacji – Została ona wyrażona w art. 17 Kodeksu Pracy, zgodnie z którą Pracodawca ma obowiązek ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych. Nie jest to, jednak równoznaczne z obowiązkiem udzielenia fachowego szkolenia pracowników.
Zasada ochrony uprawnień pracownika / uprzywilejowania – Zasada ta wskazuje, że żadne postanowienia aktów na podstawie, których jest nawiązywany stosunek pracy nie mogą być mniej korzystne dla osoby zatrudnionej niż przepisy prawa pracy. Gdyby okazało się, że Pracodawca zastosował się mniej korzystniej w stosunku do Pracownika w zasadzie nie miałoby to znaczenia gdyż zamiast nich stosuje się odpowiednie przepisy prawa pracy.
Zasada wolności zrzeszania się – Zasada ta umożliwia pracownikom tworzenie organizacji i związków zawodowych, oraz przystępowanie do nich w celu obrony swoich praw i interesów.
Zasada partycypacji pracowniczej – Zasada ta realizowana jest poprzez uczestnictwo pracowników w zarządzaniu zakładem pracy np. wyrażanie swoich opinii w dopuszczalnych do tego granicach wyrażonych w odrębnych przepisach.
Sandra Orgańska
Dział Kadry i płace