Drodzy Państwo, ze względu na obszerność tematu, jakim jest rozwiązywanie umów o pracę, artykuł został podzielony podzielony na dwie części. W pierwszej części przyjrzymy się różnym sposobom rozwiązania umowy o pracę, od porozumienia stron, przez rozwiązanie z/bez zachowania okresu wypowiedzenia, aż do przypadku jej wygaśnięcia. W drugiej części zajmiemy się kwestią zakończenia umowy z zachowaniem okresu wypowiedzenia. Przyjrzymy się, jak długo on trwa, w jaki sposób się go wylicza, a także jakie są powinności pracownika i pracodawcy w tym czasie.
Przechodząc do tematu, współpraca nie zawsze przebiega tak, jakbyśmy sobie tego życzyli. Czasem zmieniają się warunki zatrudnienia, oczekiwania, a czasem po prostu nadchodzi moment, w którym jedna ze stron, tj. pracodawca lub pracownik zwyczajnie chce zakończyć umowę. Pracownik może szukać nowych wyzwań, lepszych warunków czy po prostu innego środowiska. Z kolei pracodawca, kierując się potrzebami organizacyjnymi firmy, również może podjąć decyzję o zakończeniu współpracy. Bez względu na powód, ważne jest, aby proces rozwiązania umowy o pracę przebiegł zgodnie z przepisami prawa, z poszanowaniem obu stron i w odpowiednich terminach.
Rozwiązanie umowy o pracę może nastąpić na kilka różnych sposobów.
1. Na mocy porozumienia stron
Jest to najbardziej elastyczny i bezkonfliktowy sposób zakończenia stosunku pracy, który pozwala uniknąć napięć. Sprawdza się zwłaszcza wtedy, gdy obie strony chcą rozstać się szybko i ugodowo. Pracownik i pracodawca wspólnie ustalają, kiedy umowa ma przestać obowiązywać, negocjując warunki rozstania. Jeśli obie strony są zgodne co do zakończenia współpracy, mogą ustalić dogodny dla nich termin, pomijając ustawową długość okresu wypowiedzenia. W porozumieniu stron nie trzeba podawać powodu rozwiązania umowy.
2. Przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia (za wypowiedzeniem)
Wypowiedzenie umowy o pracę może zostać złożone zarówno przez pracownika, jak i przez pracodawcę. W każdym przypadku składając wypowiedzenie, należy stosować się do zasad wynikających z Kodeksu pracy, który precyzuje długość okresów wypowiedzenia oraz określa sytuacje, w których wymagane jest podanie przyczyny rozwiązania umowy.
! W przypadku wypowiedzenia umowy o pracę zawartej zarówno na czas określony, jak i nieokreślony, pracodawca ma obowiązek wskazać konkretną przyczynę uzasadniającą rozwiązanie stosunku pracy. Powodem mogą być m.in. zmiany organizacyjne w firmie, czy likwidacja stanowiska pracy.
Temat wypowiedzeń, w tym szczegółowe omówienie obowiązujących okresów wypowiedzenia, zostanie szerzej omówiony w kolejnym artykule.
3. Przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia
Może być zastosowane tylko w ściśle określonych przypadkach:
• Z winy pracownika – np. kradzież, stawienie się w pracy w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających.
• Z winy pracodawcy lub z ważnych przyczyn osobistych pracownika – np. niewypłacanie wynagrodzenia, narażenie pracownika na niebezpieczeństwo zdrowotne, mobbing lub dyskryminacja w pracy.
Ten sposób rozwiązania umowy wymaga starannego uzasadnienia oraz dochowania właściwej formy – najlepiej w postaci pisemnej.
4. Z upływem czasu, na który była zawarta
Umowa o pracę zawarta na czas określony rozwiązuje się automatycznie z dniem wskazanym w jej treści jako dzień zakończenia zatrudnienia. W takim przypadku nie jest wymagane składanie wypowiedzenia ani dodatkowe oświadczenie woli przez którąkolwiek ze stron – stosunek pracy kończy się z mocy samego prawa.
* Wygaśnięcie umowy o pracę
Poza znanymi trybami rozwiązania umowy o pracę, takimi jak wypowiedzenie, porozumienie stron czy rozwiązanie bez zachowania okresu wypowiedzenia , istnieje jeszcze jedna, odrębna forma zakończenia stosunku pracy: wygaśnięcie umowy o pracę. To szczególny przypadek, który nie wymaga ani oświadczenia woli pracodawcy, ani pracownika, a sam stosunek pracy ustaje z mocy prawa, w określonych przez przepisy okolicznościach. Nie należy go mylić z rozwiązaniem umowy, mimo że skutki obu sytuacji są podobne, to przyczyny i procedura są zupełnie inne.
Zgodnie z Kodeksem pracy (art. 63¹, 63² i 66), automatyczne wygaśnięcie umowy o pracę następuje w następujących przypadkach
- śmierci pracownika,
- śmierci pracodawcy lub pracodawcy,
- upływ 3 miesięcy nieobecności pracownika w pracy z powodu tymczasowego aresztowania.
Obowiązki pracodawcy po rozwiązaniu umowy
Zakończenie stosunku pracy to nie tylko formalność dla pracownika, ale również szereg obowiązków po stronie pracodawcy. Niezależnie od trybu rozwiązania umowy, przepisy Kodeksu pracy jasno określają, jakie działania należy podjąć, aby proces zakończenia zatrudnienia przebiegł zgodnie z prawem. Poniżej przedstawiamy najważniejsze obowiązki, które pracodawca musi spełnić w związku z rozwiązaniem umowy o pracę:
• wydać pracownikowi świadectwo pracy w ciągu 7 dni od zakończenia stosunku pracy,
• wyrejestrować pracownika z ZUS w ciągu 7 dni od zakończenia zatrudnienia,
• rozliczyć wszystkie zaległości (np. urlopowe – jeśli urlop nie został wykorzystany, wypłacić ekwiwalent).
Dopełnienie obowiązków formalnych po stronie pracodawcy jest kluczowe nie tylko z perspektywy przepisów, ale również relacji z byłym pracownikiem i potencjalnych kontroli ze strony instytucji państwowych.
W kolejnym artykule omówimy szczegółowo kwestie wypowiedzenia umowy o pracę, w tym jego formy, terminy, obowiązki informacyjne i najczęstsze błędy. Zapraszamy do lektury!
Z wyrazami szacunku, Koordynator Kadr i Płac – Julia Szacherska